- فوق برنامه ، برنامه ی آموزش غیررسمی است که با آموزش رسمی می تواند به نسبت های متفاوت تشکیل دایره دهد. متأسفانه تلقی بسیاری از همکاران ما از فعالیت فوق برنامه اشتباه است. گفته می شود: فوق برنامه یعنی اگر رسیدیم ، انجام می دهیم و اگر نرسیدیم هم مهم نیست. اصل این نیست که ما برنامه را اجرا کنیم و اگر فرصت داشتیم ، سراغ فوق برنامه برویم. این نگاه مضرترین نگاه نسبت به فوق برنامه و کارکرد آن است. وقتی از مدیر مدرسه می پرسیم : « آیا برای شاگردانت فوق برنامه داری یا خیر؟ »
می گوید : « بله داریم. اگر برای درس ها وقت کم آوردیم ، آن ها را در فوق برنامه ارائه می دهیم ! »

اما اگر ما برای فوق برنامه سهمی قائل شویم ، یعنی کلمه ی آموزش غیررسمی و آموزش رسمی را جایگزین فوق برنامه و برنامه کنیم ، بسیاری از مشکلات رفع خواهند شد ؛ مثلا اگر بگوییم ، دانش آموز در طول 24 ساعت ، هشت ساعت در آموزش رسمی حضور دارد ، پس بقیه ی آن در آموزش غیررسمی است ؛ حتی زمانی که خواب است. بسیاری از علمای تعلیم و تربیت معتقدند که بخش عمده ای از آداب و تربیت باید هنگام غذا خوردن ، در مهمانی ها ، مراودات و معاشرت ها ، و سر سفره ، آموخته شود.

اگر ما بگوییم فعالیت فوق برنامه بخشی از زندگی انسان است که باید برای آن هم برنامه ای داشت ، بسیاری از گره ها را باز خواهیم کرد. این دو نگاه ، یعنی « باری به هر جهت نبودن فوق برنامه » و « الزام وجود برنامه » در بحث تعلیم و تربیت بسیار یاری رسان هستند. هیچ وقت نباید فراموش کرد ، تأثیری که دانش آموز در اردو می گیرد ، به مراتب بیشتر از تأثیری است که سر کلاس می گیرد. پس فعالیت فوق برنامه تعریفی جداگانه از آموزش های اجباری درس و مدرسه است که البته در کنار یکدیگر معنا خواهند داشت.
- ما در حال حاضر کجای این قصه قرار داریم و چه قدر برای تحقق این نظریه ها کاری انجام شده است ؟

- مهم ترین دغدغه و اصلی ترین مشکل ما در این زمان ، بی صاحب بودن فعالیت های فوق برنامه است. آموزش و پرورش خودش را متولی آموزش رسمی می داند و می گوید برنامه ریزی من برای شش یا هشت ساعت حضور (روزانه ) دانش آموز در مدرسه است. قبل از ورود به مدرسه یا بعد از خروج از آن ، دیگر وظیفه ای بر گردن من نیست. از طرف دیگر ، اوقات فراغت متولیان زیادی دارد ؛ در صورتی که باید برنامه ریز و مسئول واحدی وجود داشته باشد ، تا کارها راحت تر و سریع تر سامان بگیرند. سازمان ملی جوانان ، صدا و سیما ، مراکز شهری ، فرهنگ سراها و ... از جمله ی این مدعیان هستند و انصافا هم کارهای زیادی انجام داده اند. این در حالی است که هیچ کدام از این ارگان ها به یکدیگر وصل نیستند و بیشتر حرکت هایشان موازی کاری است. غافل از این که تنها مرهم این درد، انسجام نیروها و پیوستگی هزینه ها و تصمیم گیری هاست.

- با این توصیفات ، پس آموزش و پرورش هیچ گاه در برنامه ریزی ها دخالت ندارد ؟

- شهید باهنر می گوید : « مدرسه هم اگر تعطیل شود، تربیت تعطیل نمی شود. » بحثی که من کردم از منظر قانونی بود. وگرنه در حال حاضر، کارهای زیادی انجام می شود . دانش آموزی که صبح فردا وارد مدرسه می شود، بخشی از رفتارش نتیجه ی آموزشهای غیر رسمی از عصر امروز تا صبح فرداست . پس ما نمی توانیم بگوییم ، چون در شرح وظایف آموزش و پرورش برنامه ریزی برای اوقات فراغت وجود ندارد ، آن بخش به ما مربوط نیست. در حد توان باید برای بهبود کیفیت گذران این اوقات بکوشیم . مصداق عملی آن هم حرکت های تشکیلاتی دانش آموزی است که در مدارس به وجود آمده اند ؛ مثل سازمان دانش آموزی ، هلال احمر ، بسیج دانش آموزی و ان جی اوهای موجود در مدارس .

- در آموزه های دینی تعبیری داریم به این معنا که اوقات فراغت را ایجاد کنید. پس اصطلاح پر کردن اوقات فراغت که یکسره هم به گوش می خورد، از کجا آمده است ؟

- در قرآن کریم آمده است: « از کاری که فارغ شدی، خود را در کار دیگری بینداز. » یعنی کار بعدی را شروع کن. پس نتیجه می گیریم که اوقات فراغت، به معنی اوقات بی کاری نیست. «موجیم که آسودگی ما عدم ماست. » ما در آموزه های دینی ، برنامه ی جامعی برای زندگی انسان ها داریم که در آن همه چیز ، اعم از تفریح و استراحت، کار و عبادت ، درس و ورزش ، و مانند این ها وجود دارد؛ برنامه ای که پشتوانه ای فلسفی هم دارد. مثلا این که می گویند : « خواب مؤمن عبادت است » ، به این خاطر است که مؤمن می خوابد تا انرژی به دست آورد. و زمان بیداری بعدی را با توانایی بالاتری آغاز کند؛ یعنی بازده کاری بیشتری بیابد. در نگرش سیستمی درمی یابیم که اوقات فراغت ، جزئی از زندگی فرد ، و برنامه ریزی برای آن واجب است.
با این توضیحات معلوم می شود که پر کردن اوقات فراغت ، واژه ی غلطی است که معنا و مفهومش با آن چه هدف ماست ، تفاوت جدی دارد. ما قرار نیست اوقات فراغت کسی را پر کنیم ، بلکه می خواهیم برای بهتر گذراندن آن برنامه ریزی کنیم.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: